Ömer Maden

           İyi bir bütçe sistemi, kaynakları önceliklere göre tahsis eden, bu kaynakları en düşük maliyetle amaca ulaşacak şekilde kullanan ve siyasal bir niteliği olmasından dolayı da kullanılan kaynağın hesabını en iyi bir biçimde verebilen biçimde olmalıdır.

            Performans Esaslı Bütçeleme Sistemi, stratejik planlama ile stratejik amaç ve hedeflerin belirlenmesinden başlayıp, yıllık eylem planlarının hazırlanmasından, hedeflere ulaşma düzeyini araştıran performans denetimine kadar geçen ardışık faaliyetlerin bütçe sürecinin içine dahil edilmesidir. Ülkemizde ise, bu sürece 5018 Sayılı “Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu”nun 10/12/2003 tarihinde yürürlüğe girmesiyle başlamıştır.

            Yönetim, örgütün sahip olduğu madde ve insan kaynaklarını, örgüt amaçları doğrultusunda, rasyonel bir şekilde kullanma bilim ve sanatıdır. Buna göre, performans yönetimi örgütün amaçlarını ve görevlerini mümkün olabilecek en iyi ve en başarılı bir şekilde gerçekleştirmek için, örgüt kaynaklarını performanslara göre seçme ve değerlendirme süredir. Dolayısıyla performans yönetimi verimliliğe, etkililiğe ve ekonomik olmaya odaklanmış örgüt yönetimi anlayışı olup, tüm bunlara ulaşılabilmek için ölçülebilir hedefler koymayı ve bu hedeflere ilişkin olarak çıktıları sürekli ölçmeyi gerekli kılmaktadır. Bu anlamda performans yönetimi bize öncelikle, kuruluşun en önemli kaynağı olan insan kaynaklarını başarıyla yönetmesi gerektiğini göstermektedir. Çünkü insan kaynağı, örgütün diğer kaynaklarını birleştirici, üretime dönüştürücü, harekete geçirici ve örgüt amaçları doğrultusunda mal ve hizmetlerin üreticisi rolünü üstlenmektedir. Eğitim sisteminde insan kaynağının hem girdilerde hem de çıktılarda yer alması eğitim kurumlarında performans yönetiminin ne kadar önemli olduğunu göstermektedir.  

          Çıktı/sonuç odaklı bir yönetim sisteminin, bir başka deyişle performans yönetim sisteminin iyi bir şekilde uygulanabilmesi için öncelikle performans ölçüm sonuçları ile bütçe arasında ilişki kurulması gerekmektedir. Kamu sektöründe performans yönetimi, çıktı/sonuç odaklı bir yönetim anlayışını getirerek, mali saydamlık ve hesap verme sorumluluğu çerçevesinde kaynakların etkili, ekonomik ve verimli kullanımının sağlanmasını amaçlamaktadır. Bu amacın gerçekleştirilebilmesinin temel şartı performans ölçüm sisteminin tam olarak yerleştirilmesidir. Performans ölçümü etkin bir hesap verme sorumluluğunun gerçekleştirilmesine yardımcı olur. Bir kurumun stratejik amaç ve hedefleri ile performans hedeflerinin ne ölçüde yerine getirildiğini gösterir. Bu nedenle performansın ölçülmesi yoluyla hesap verebilirliğin sağlanması için uygun bir zemin sağlanmış olmaktadır.

          Performans ölçümü ancak yönetim süreci ile bütçe sürecinin bir parçası olduğu zaman etkili bir araçtır. Performans ölçümü ile bütçe arasındaki bağlantı, performans esaslı bütçeleme ile kurulmaktadır. Performans esaslı bütçeleme yoluyla performans ölçümü ile bütçe arasında bağlantı kurulurken, performans göstergelerinin hedeflenen ve gerçekleşen düzeyleri arasındaki ilişki önem kazanmaktadır. Kurumun mevcut kaynaklarla ne oranda performans gerçekleştirdiği bir sonraki yılda bütçe kaynaklarının dağılımını etkileyecektir. Sonuç olarak performans esaslı bütçeleme ile kaynakların performans esasına dayalı olarak ve kurum önceliklerini yansıtacak şekilde dağıtılması amaçlanmaktadır(Yenice, 2006:67).

          Performans Esaslı Bütçeleme birçok unsuru içinde bulunduran bir bütçeleme sistemidir. Bu unsurlar ülkeden ülkeye farklı şekillerde ortaya çıkmaktadır. Her ülke kendi yönetim yapısı çerçevesinde belli temel anlayışları oturtabilmek için farklı yöntemler ve unsurlar seçmiştir. Türkiye’de uygulanan Performans Esaslı Bütçeleme sistemi ise;

1. Stratejik plan,
2. Performans programı,
3. Faaliyet raporu,

Olmak üzere üç unsur üzerine kurulmuştur. Bunlardan ilki olan stratejik planlama ile ilgili genel bilgileri ve milli eğitimdeki süreci önceki yazılarımda kısaca dile getirmiştim. Bundan sonraki yazımda da Performans Esaslı Bütçeleme ilgili olan ikinci konu Performans programını işlemeyi düşünüyorum. Okuyan, takip eden, yorum yazan tüm dostlara selamlar…