Ziya Alp

YENİ DENETİM KONSEPTİ: BAĞIMSIZ DENETİM!

(Dikkat! Yeni Ticaret Kanunu Revize Ediliyor)

Bilindiği üzere Temmuz 2012’de yürürlüğe girmesi planlanan 6102 sayılı yeni ticaret kanunu ile birlikte bağımsız denetim adı altında çok önemli düzenlemeler yapıldı. Her ne kadar yeni kanunun birçok maddesi temmuz ayında yürürlüğe girecek olsa bile, bağımsız denetimin 2013 yılında yürürlüğe sokulması kararlaştırıldı.

Bağımsız denetime ilişkin standartları, Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Kurulu belirleyecek.

Bu anlamda bağımsız denetim: İşletmelerin, finansal tablo ve bilgilerinin verilikriterlere uygun olup olmadığının tespit edildiği, genel kabul görmüş uluslararası denetim standartlarına uygun olarak gerçekleştirilen ve tüm bağımsız denetim tekniklerinin uygulandığı bir süreç olarak tanımlanabilir..

Daha önceki yazılarımızda da belirttiğimiz üzere; yeni denetim konseptindegerek muhasebe standartları gerekse de bağımsız denetim zorunluluğu açısından halka açık şirketler ile halka kapalı şirketler açısından bir ayrım gözetilmiyor, büyük küçük demeden bütün şirketlerin bağımsız denetime tabi olacakları hükmü getiriliyordu. Ancak bu düzenlemenin değiştirileceği şeklinde bir hava var, son zamanlarda. Yapılması öngörülen değişikliğe göre; denetime tabi olacak şirketler, işletme büyüklüklerine ve sektörlerinin türüne göre Bakanlar Kurulu tarafından belirlenecek, bundan böyle..

Ayrıca önceki düzenlemede yer alan işlem denetçiliği de kaldırılarak; şirketlerin kuruluş sürecinin basitleştirilmesi ve maliyetlerin düşürülmesi planlanıyor..

Üçüncü olarak; denetçinin olumsuz görüş vermesi halinde yönetim kurulunun istifa etmesi yaptırımının da hafifletilmesi bekleniyor. Buna göre; böyle bir durum olması halinde, yönetim kurulu istifa etmeyecek ve yeni yönetim kurulunu seçmek üzere genel kurulu toplantıya çağıracak…ve eğer tekrar aynı yönetim seçilirse, görevine devam edecek..

Bunun dışında; yeni ticaret kanununun diğer bazı maddelerinin dedeğiştirilmesi planlanıyor. Bunlardan en dikkat çekicisi ve önemlisi; şirkete borçlanmaları yasaklayan maddenin değiştiriliyor olması. Buna göre; anonim velimited şirket ortakları yeni ticaret kanununda yapılacak revizeyle beraber şirkete borçlanabilecekler. Yani şirkete borçlanmayı cezai yaptırıma bağlayan düzenlemedeğiştirilecek.. ayrıca internetten yayınlanacak şirket bilgilerinde de sınırlandırmayagidiliyor.. buna göre sadece kanunen yayınlanması zorunlu ilanlar olacak bu sitelerde. Ayrıca internet sitesi oluşturmak zorunda olacak şirketlerin hangileri olduğu Bakanlar Kuruluna bırakılacak. Bakanlar Kurulunca bu kapsamda belirlenecek şirketler aynı zamanda bağımsız denetime tabi şirket olacaklar..

Bunların dışında da bir takım değişikliklerin olacağı söyleniyor..

Tekrar asıl konumuza dönecek olursak; eğer yeniden bir değişiklik gündeme gelmezse bağımsız denetimi gerçekleştireceklerin statüsü açısından ikili bir ayrımagidildiğini görüyoruz. Buna göre; büyük ölçekli sermaye şirketleri sadece, ortakları YMM veya SMMM ünvanı  taşıyan, bağımsız bir denetleme kuruluşu tarafından bağımsız denetime tabi tutulabilecek. Diğer yandan, orta ve küçük ölçekli anonim velimited şirketler ise; bir veya birden fazla YMM veya SMMM tarafından denetlenebilecekler.

YMM ve SMMM meslek mensupları açısından önemli bir ayrıntı göze çarpıyor. Buna göre; bir şirketin tam tasdik vergi denetimini yapan yeminli mali müşaviri ile spk kapsamındaki bağımsız denetimini yapan denetim şirketi, aynı şirketin yeni yasa kapsamındaki bağımsız denetimini yapamayacak.

Yani bahse konu bağımsız denetimi yapan kişi veya kuruluşun, denetimini yapacakları şirketle, başka bir hizmetten dolayı herhangi bir ilişkisinin olmaması gerekiyor..

Tüm bu düzenlemelerin, özellikle YMM ve SMMM ünvanlı meslek mensuplarına önemli avantajlar getirdiğini söyleyebiliriz.

Bağımsız denetimin tarihsel geçmişine baktığımızda ise, karşımıza İngiltere’nin çıktığını görüyoruz.

Evet, bu mesleğin ortaya çıktığı ilk ülke: İngiltere !

1880 yılında beş yerel muhasebe topluluğu bir araya geliyor ve İngiltere ve Galler Uzman Muhasebeciler Enstitüsü’nü kuruyorlar.1900 yılında ise, sorumluluğu sınırlı olan şirketler için denetim zorunluluğu getiriliyor. Böylece kamu muhasebeciliği ve yeminli mali müşavirlik meslekleri yukarda da belirttiğimiz üzere, ilk defa İngiltere’de ortaya çıkmış oluyor..

Çıkış noktasında dahi bu meslek mensuplarının salt denetim faaliyetindebulunmadıklarını; aynı zamanda vergi ve mali konularda yöneticilere danışmanlık yaptığını görüyoruz. Bağımsız denetimin bu açıdan 5018 sayılı kanunla getirilen iç denetim anlayışına çok yakın durduğu söylenebilir.

Bu noktada bağımsız denetimin kimler tarafından gerçekleştirileceği de büyük önem arz ediyor. Bağımsız denetim, faaliyetlerini serbestlik içinde yerine getiren, kamu adına değil kendi namına çalışan veya denetim şirketinin ortağı olarak özel sektörde faaliyet gösteren denetçiler tarafından yapılacak.

Bağımsız denetçiler gerçekleştirecekleri denetim faaliyetini, denetimini yapacakları şirketle bir işçi-işveren ilişkisi içinde değil; işletmenin talebi üzerine imzaladıkları bir akit çerçevesinde gerçekleştirecekler. Böylece tıpkı, avukatlar ve doktorlar gibi serbest çalışarak, belli bir ücret karşılığında denetim hizmeti vermiş olacaklar.

Ancak şunu da ifade etmek gerekir ki; ünvanlarında “Bağımsız” ifadesininbulunmasından ve denetim faaliyeti yapacak olmalarından hareketle, bağımsız denetçiler hizmet verdikleri müşterilerine karşı, diğer serbest meslek mensuplarında olmayan bir ayrıcalık ve üstünlüğe sahip olacaklardır ve olmalıdırlar..

Aksi takdirde görevlerini bağımsız ve tarafsız bir şekilde yapmaları mümkün olmayacak; para alanın emir de alabileceği gerçeğinden hareketle,  “parayı verenin düdüğü çaldığı” bir düzenin kurulması tehlikesi baş gösterecektir..

Bu nedenle; bağımsız denetçilerin hizmet verdikleri müşterilerine karşı makul seviyede bağımsız ve objektif olabilmelerine imkân verecek yasal düzenlemelerin yapılması, varsa eksikliklerin tamamlanması ve mevcut koruyucu düzenlemelerinmuhafazasının devamı şarttır.