Ziya Alp

     Geçenlerde medyada yer alan bir haber dikkatimi çekti. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü ile SONAR Araştırma Şirketinin işbirliğiyle, Türkiye’deki okuma kültürü haritası çıkarılmış. Bu çalışma sürecinde, 26 ilde, 6 bin 212 kişiyle görüşülmüş. Yani oldukça ciddi bir çalışma. Araştırma sonuçlarına göre ülkemizde yılda ortalama 7.2 kitap okunuyor. Ayrıca bir seferde en fazla 30 dakika kitap okunuyor. Boş zamanlarda ise en çok televizyon izleniyor.

Araştırmanın sonuçları hiç şaşırtıcı değil aslında. Okuma kültürünün ülkemizde çok yaygın olmadığı herkesin malûmu. Üstelik, mensubu olmakla övündüğümüz yüce dinin temel kaynağı olan kutsal kitabın inen ilk ayetinin “oku” emri olmasına rağmen. Gerçi Kur’an-ı Kerim’i bile okumuyoruz ki; ilk emrinin “oku” emri olduğunu nereden bilelim !

Gelişmiş toplumların belki de en belirgin özellikleri bilgi toplumu olmaları ve bunun içinde çok okuyup araştırmaları. Hepimiz biliriz ki bize anlatılan batılı tipi, en küçük bir zaman dilimini bile değerlendirir, beş dakikalık bir metro yolculuğunda bile muhakkak yanında taşıdığı kitabı açar ve bir iki sayfa dahi olsa okur. Bu bir alışkanlık, karakter ve kültür haline gelmiştir artık. Bizde ise ne yazık ki tam tersine bir anlayış vardır. Çok okuyana iyi gözle bakılmaz. “Fazla derine dalma bir daha çıkamazsın”, “kafayı yersin” gibi sözlerle okuma eylemi ve okuyucu korkutulur. Hatta psikolojik bir hastalığa yakalanan biri hakkında çoğu kez şunlar söylenir: “Çocuk kendini okumaya vermiş, dellenmiş galiba !” maalesef. Halbuki parlak tarihimize ve kültür değerlerimize baktığımızda; okumanın, öğrenmenin, ilmin ne kadar yüce ve kutsal değerler olduğunun ifade edildiğini görürüz.

 Evet bence geri kalmamızın en başlıca sebebi; ilmin en büyük araçlarından olan okuma kültürünün yeterince geliştirilememesi ve batı karşısında bu alanda mağlup olmamızdır. Bu yüzden yeniden bir okuma seferberliğiyle birlikte en azından gelecek nesillerin bu kültürü kazanması sağlanmalıdır.

Evet, okumak hayattır ve kitap en iyi arkadaştır, gibi klişe sözler etmek istemem.  Hepimiz bu yargılarla büyüdük. Ama sorun teoride değil uygulamada. Bu şuna benziyor; Babalar çocuklarına sigara içmemelerini öğütlüyor ama dudaklarının kenarında yarısı içilmiş dumanı tüten bir sigaranın arasından.. İnsan söylenene değil yapılana itibar ediyor daha ziyade. Ziya Paşa’nın dediği gibi: Ayinesi iştir kişinin, lafa bakılmaz.

Kendimiz okumalıyız ki, çocuklarımıza ve bizden sonraki nesillere de bu güzel alışkanlığı aşılayabilelim. Aksi halde, yaşanmayan bilgi hiçbir işe yaramaz, düsturu galip gelir ve biz bir kısırdöngü içinde hep aynı yerlerden geçer dururuz ve hep aynı şeyleri söyler geçeriz; ve hiçbir yere varamayız !

Bununla birlikte gelecek adına tümüyle kötümser olduğumu söyleyemem. Zira,  ülkemizde kişi başına düşen kitap sayısıyla batı ülkelerindeki rakamı karşılaştırmak yanıltıcı olabilir. Çünkü, bizde kitap çabucak tüketilen bir nesne değil batıdaki gibi. Paylaşılan ve yeniden yaşanan bir süreç. Bizde kitap kimi zaman tekrar tekrar okunan, başkalarına ödünç verilen ve bu nedenle cildi dağılana kadar kullanılan bir nesne.

Elif Şafağa göre bizdeki kişi başına düşen kitap sayısının gelişmiş ülkelerinkine göre düşük kalmasının yapısal bir sebebi vardır. Ülkemizde kitap bireysel olmakla birlikte aynı zamanda kolektif bir nesnedir. Yani bir kitap sadece onu satın alan tarafından okunmaz; aynı aile ve arkadaş çevresinde elden ele dolaşır. Bir kitabı belki on kişi okur. Halbuki İngiltere’de bir romanı bir kişi alır ve okur.

Bunda bizim kültürümüzün batı kültürüne kıyasla daha az bireyci ve daha fazla kolektif ve toplumcu olmasının büyük payı vardır. Bizde hala insan ilişkileri çok daha yoğun ve belirleyicidir. İlişkiler batıda olduğu gibi salt menfaat ilişkilerine dayanmaz; paylaşımcılık hayatın bir parçasıdır hâlâ…

Bu nedenle, ülkemizde kitap sektörünün genişlediğini ve okuyucu sayısında artış olduğunu söyleyebiliriz. Eskiyle kıyasladığımızda daha çok kitap basılıyor ve satılıyor. Yazarlık yeniden eski popülaritesini yakalamaya başladı bile. Genç yazarlar daha fazla gündeme geliyor, yazar olmak isteyen insanların sayısında hatırı sayılır bir artış olduğu görülüyor.

İşte bunun için fırsat buldukça bu köşeyi kitap tanıtımlarına ayırmak istiyorum. İlgimi çeken ve faydalı olacağına inandığım kitapları tanıtmanın ve onlardan teşvik edici güzel örnekler vermenin bir görev ve sorumluluk olduğunu düşünüyorum.

Bu anlamda, Prof. Dr. Nevzat Tarhan’ın, Timaş Yayınlarından çıkan, “Güzel İnsan Modeli” isimli kitabını paylaşmak istiyorum sizlerle. Aslında kitabın tamamını okuma fırsatını bulamadım henüz. Daha başlardayım. Ama kitaba şöyle bir göz gezdirdiğim zaman okunabilir ve hayatımız için güzel örnekler alabileceğimiz bir kitap olduğunu kesinlikle söyleyebilirim.

Kitap özetle; maddeci bir dünya görüşünün hayatımızı zehirleyerek bizi mutsuz ettiğini, manevi dinamiklerimiz olan insani ve ahlâki değerlerin yeniden hayatımıza hakim olması gerektiğini söylüyor ve güzel bir insan modeli öneriyor.

Kitabın başlarında, sahip olunan değerlerin (olumlu ya da olumsuz) yol açacakları sonuçların neler olacağına ilişkin kısa cümlelerle formüle edilmiş bir bölüm çok hoşuma gitti ve bazı kısımlarını sizlerle paylaşmak istedim.

Ne kadar Korku; o kadar Bunalım

Ne kadar Özgüven; o kadar Başarı

Ne kadar Cesaret; o kadar Özgürlük

Ne kadar Adalet; o kadar Huzur

Ne kadar Emek; o kadar Ücret

Ne kadar Sabır; o kadar Zafer

Ne kadar İnanç; o kadar Sebat

Ne kadar Tembellik; o kadar Esaret

Ne kadar Samimiyet; o kadar İkna

Ne kadar İyiniyet; o kadar Dostluk

Ne kadar Dua; o kadar Yardım

Ne kadar Bencillik; o kadar Yalnızlık

Ne kadar Bilgi; o kadar Güç

Ne kadar Kanaat; o kadar Zenginlik

Ne kadar Edep; o kadar Mutluluk

Ne kadar Çile; o kadar Dayanıklılık

Ne kadar Merak; o kadar İlim

Ne kadar Hayret; o kadar Öğrenme

Ne kadar Dikkat; o kadar İsabet

Ve sonuç olarak ne kadar erdemlilik o kadar insanlık…